Aantekeningen bij de Bijbel
Vragen, overdenkingen en achtergronden over de Bijbel,
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
טּוּח "zalven, dopen, pleisteren", voorkomend in de LXX als: εξαλειφωG1813 "wassen, uitwrijven, afwrijven"; טבל "onderdompelen, indopen, induiken, dompelen, dopen", voorkomend in de LXX als: βαπτιζωG907 "dompelen, onderdompelen, wassen, baden, overweldigen, dopen"; μολυνωG3435 "bezoedelen, bevlekken, verontreinigen"; βαπτωG911 "dippen, dopen in, onderdompelen";
βαπτιζω, reinigen door onderdompeling, wassen, schoonmaken met water, zich wassen, baden. Niet te verwarren met βαπτω (dippen, besprengen, dopen in), Het duidelijkste voorbeeld dat de betekenis van baptizo aangeeft is een tekst van de Griekse dichter en geneesheer Nicander, die omstreeks 200 v.Chr. leefde. Het is een recept voor het maken van ingemaakt zuur en biedt hulp omdat het beide woorden gebruikt. Nicander zegt dat, om een zuur te maken, de groente eerst in kokend water 'gedompeld' (bapto) moet worden en dan 'gedoopt' (baptizo) in de azijnoplossing. Beide werkwoorden betreffen het onderdompelen van groentes in een oplossing. Maar de eerste is tijdelijk. De tweede, de daad van het dopen van de groente, brengt een blijvende verandering teweeg. Wanneer het in het Nieuwe Testament gebruikt wordt, wijst het vaker op onze vereniging en vereenzelviging met Christus dan op onze waterdoop, b.v. Markus 16:16. 'Wie gelooft en zich laat dopen, zal behouden worden'. Christus zegt dat alleen maar verstandelijke instemming niet genoeg is. Er moet vereniging met Hem zijn, een werkelijke verandering, zoals van de groente met het zuur! (James Montgomery Boice, Bible Study Magazine, May 1989)
Op verschillende plaatsen in het Nieuwe Testament komen we verwijzingen tegen over de doop en een van de meest bekende verwijzingen vinden we in Mattheüs 28:19.
Voorbeelden van doop in het Oude Testament vinden we in 2 Koningen 5 de geschiedenis van de zieke Naäman, die zich zevenmaal moest onderdompelen in de Jordaan. Of de hogepriester, die voor het betreden van het Heilige der Heiligen, zich eerst moest wassen en daarna schone witte kleren moest aantrekken (Ex. 29:4; 30:20).
Binnen het Jodendom zien we de doop reeds bij sommige groeperingen, waar het dan een reinigingsritueel was voor zonden. Zo moest een heiden (of anders-gelovige) bij het toetreden tot het Jodendom een rite als de doop ondergaan. Als de meester van een huis tot het Jodendom overging, dan was het de gewoonte dat ook alle andere leden van het huis overgingen, hierbij behoorden ook de kinderen, echter als men oud genoeg was kon (het volwassen) individu hiertegen protesteren en bij zijn/haar oude geloof blijven zonder dat de Joodse rechtbank hier iets tegen mocht ondernemen (Babylonische Talmud, Tractate Kethuboth, Folio 11a)
Ook bij Johannes de Doper vinden zie we dat de doop een reinigingsritueel was. Vanwege zijn oproep tot bekering zien sommigen deze doop als een Joodse proselyten doop (Willem Ouweneel, Hoe lief heb ik uw wet, p. 199), maar dit is niet vol te houden daar het om Joodse toehoorders ging.
Bij de eerste christenen zien we de doop terug als een sacrament tot toetreding van het Christendom. Uit de vroege kerkgeschiedenis blijkt dat deze vorm van doop gedurende de eerste drie eeuwen van de kerk gehandhaafd werd. Een goede beschrijving van de doopgewoonte en onder welke voorwaarden zien we in Didache VII (1ste-2de n.C.):
"1. Περὶ δὲ τοῦ βαπτίσματος, οὕτω βαπτίσατε· ταῦτα πάντα προειπόντες, βαπτίσατε εἰς τὸ ὄνομα τοῦ πατρὸς καὶ τοῦ υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου πνεύματος ἐν ὕδατι ζῶντι. 2. ἐὰν δὲ μὴ ἔχῃς ὕδωρ ζῶν, εἰς ἄλλο ὕδωρ βάπτισον· εἰ δ’ οὐ δύνασαι ἐν ψυχρῷ, ἐν θερμῷ. 3. ἐὰν δὲ ἀμφότερα μὴ ἔχῃς, ἔκχεον εἰς τὴν κεφαλὴν τρὶς ὕδωρ εἰς ὄνομα πατρὸς καὶ υἱοῦ καὶ ἁγίου πνεύματος. 4. πρὸ δὲ τοῦ βαπτίσματος προνηστευσάτω ὁ βαπτίζων καὶ ὁ βαπτιζόμενος καὶ εἴ τινες ἄλλοι δύναται· κελεύεις δὲ νηστεῦσαι τὸν βαπτιζόμενον πρὸ μιᾶς ἢ δύο.",
"1. Perì dè toû baptísmatos, hoútō baptísate: taûta pánta proeipóntes, baptísate eis tò ónoma toû patròs kaì toû hyioû kaì toû hagíou pneúmatos en hýdati zō̂nti. 2. eàn dè mḕ échēis hýdōr zō̂n, eis állo hýdōr báptison: ei d’ ou dýnasai en psychrō̂i, en thermō̂i. 3. eàn dè amphótera mḕ échēis, ékcheon eis tḕn kephalḕn trìs hýdōr eis ónoma patròs kaì hyioû kaì hagíou pneúmatos. 4. prò dè toû baptísmatos pronēsteusátō ho baptízōn kaì ho baptizómenos kaì eí tines álloi dýnatai: keleúeis dè nēsteûsai tòn baptizómenon prò miâs ḕ dýo.",
"U moet als volgt dopen: Nadat u al het bovenstaande hebt gezegd, doop in de naam van de Vader en van de Zoon en van de Heilige Geest [Mat. 28:29] met stromend water. Indien u geen stromend water hebt, doop dan met ander water. Indien het niet mogelijk is met koud water, dan met warm. Indien u geen van beide ter beschikking hebt, giet dan driemaal water over het hoofd in de naam van de Vader en de Zoon en de heilige Geest. Laat hij die doopt en hij die gedoopt wordt en als het kan ook enkele anderen, vasten voorafgaand aan de doop. En beveel de dopeling voor één of twee dagen te vasten."
In de derde eeuw n.C., na de bekering van de Romeinse keizer Constantijn de Grote, ging de (Rooms katholieke) kerk in eerste instantie over tot besprenkelen van volwassenen en kinderen. De Oosters-orthodoxe en de meeste protestantse Kerken uit de tijd van de Reformatie behielden de kinderdoop, waarbij een kind zo vroeg mogelijk gedoopt wordt (al dan niet door onderdompeling).
De gelovigen geloven dat door deze kinderdoop de heilzame of heilsnoodzakelijke werking van het doopsel hun kind niet wordt onthouden. Daarnaast speelt in de achtergrond ook de gedachte mee dat de doop in plaats van de besnijdenis gekomen is. Zeer waarschijnlijk is deze vorm van doop overgenomen van andere religies toen het Christendom zich daar vestigde.
In de afgelopen honderd jaar is er met name in de evangelische richting een opleving voor de volwassen doop, waarbij zij zich baseren op de manier van dopen van Johannes en de eerste Apostelen.
Onder de christenen is een tweespalt als er wordt gesproken over de doop. Zo wordt in veel orthodoxe kerken de kinderdoop gepropagandeerd, terwijl de meer charismatische genootschappen de volwassendoop voorstaan. De discussies die er dan vaak zijn beperken zich vaak op het voor of tegen.
Zo zeggen de volwassendopers dat dit in de Bijbel staat en verwijzen naar de voor hun geschikte teksten, de kinderdopers verwijzen meestal naar dezelfde teksten EN komen met het argument aan dat de kinderdoop is gekomen in plaats van de besnijdenis. Zelden tot nooit wordt gekeken naar de oorsprong van de doop en de betekenis van deze. Zo zien we dat het dopen van kinderen bij de volgende kerkvaders wordt genoemd: Cyprianus "dat het niet moet worden tegengehouden" (Cyprian, To Fidus, Epistle 58). Ook Origenes is niet negatief over de kinderdoop omdat dit de gewoonte is sinds de apostelen (Homily on Luke, XIV; Homily on Romans, V:9; Homily on Leviticus, 8:3) net als Hippolytus die het zelfs een must vindt (Apostolic Tradition, 21). Ook in Corpus Inscriptionum Graecarum, 9727, 9801, 9817 die al eerder dan de 3de eeuw verschenen, wordt gesproken over de kinderdoop. Terwijl Irenaeus spreekt over gedoopte kinderen (Against Hereses, 2.22.4) De enige die een tegenstander lijkt te zijn is Tertullianus, maar die is een voorstander dat niemand zomaar direct wordt gedoopt en in die context de kinderdoop noemt (Tertullian, On Baptism, 18).
Eind 4de eeuw schrijft Johannes Chrysostomus "U ziet hoe talrijk de weldaden van de doop zijn, en sommigen denken dat de hemelse genade ervan alleen bestaat in de vergeving van zonden, maar wij hebben tien onderscheidingen opgesomd! Daarom dopen wij ook zuigelingen, ook al zijn zij niet door [persoonlijke] zonden verontreinigd, opdat hun heiligheid, gerechtigheid, aanneming, erfdeel, broederschap met Christus wordt geschonken en zij zijn [Christus'] leden zijn." (Baptismal Catecheses in Augustine, Against Julian 1:6:21). Terwijl Ambrosius van Milaan (± 387) schrijft "Tenzij een mens wordt wedergeboren uit water en de Heilige Geest, kan hij het koninkrijk Gods niet binnengaan'. Niemand wordt verwacht: niet de zuigeling, niet degene die verhinderd is door noodzaak" (Abraham 2,11:79).
Pas in de 12de eeuw na Christus wordt door de kerk deze methode van kinderdopen als standaard voorgeschreven. Daarvoor lijkt het erop dat zowel volwassenen als kinderen worden gedoopt, waarbij dit laatste wordt afgeleid omdat er meerdere gevallen bekend zijn waar gesproken wordt over "en zij lieten zich met hun gehele huis dopen", waarbij dan naast de bedienden en ander personeel ook de kinderen mee bedoeld worden.
De vraag die we ons dan ook moeten stellen waar komt deze specifieke kinderdoop dan vandaan, zoals we die nu kennen. Nu blijkt dat deze vorm van doop in verschillende andere religies voorkomt, niet alleen bij de Egyptenaren wordt gesproken over een soort doopritueel bij kinderen, maar ook bij onze voorvaders de Germanen zien we dit terug. Zo komen we in de Edda de volgende passage tegen:
Zij baarde een zoon, bruin van huid; zij doopten den knaap, noemden hem Knecht
Dit dopen was een vorm van besprenkelen, waarbij het kind ook een naam kreeg wat belangrijk was, want naamgeving betekende dat het nieuwe kind werd opgenomen in de familie. Zolang het kind geen naam had, maakte het geen deel uit van de familie of de stam en had het geen bestaansrecht. Was de familie zo arm dat ze het kind niet konden voeden, dan kon het zonder problemen te vondeling worden gelegd of gedood. Dit klinkt misschien wreed maar het werd in die tijd niet als moord beschouwd, want zolang de baby geen naam had, had het geen ziel en bestond het nog niet. Na het ontvangen van de naam, kreeg het kind de ziel (vaak van een eerder gestorvene, vandaar dat in bovengenoemde passage sprake is van noemden hem Knecht) , en was dit uit den boze. We lezen dit in een ander passage uit de Edda:
Dat ken ik ten dertiende, als ik dopen zal met water een kleinen knaap, hij zal niet sneven al komt hij in strijd, hij zinkt niet terneer door een zwaard.
Zoals gesteld werden de kinderen naar hun voorouders vernoemd, omdat men dacht ze hierin te herkennen, wij zouden tegenwoordig zeggen dat dit een vorm van reïncarnatie is, een ouder iemand sterft en wordt weer wedergeboren in het nieuwe lid van de familie. Dit proces van de ziel van de voorouder die overgaat in het nieuwe lid van de familie wordt in het Oud-Noors 'aptrborinn' ('wedergeboren') genoemd. Deze gewoonte, van vernoemen, komt ook tegenwoordig nog voor, verder zien we in veel voor- en/of achternamen het achtervoegsel "afstammeling van" -ing, -stra, - ga, -sma of "zoon van" -sz, -son, -zoon terug.
Toen het christendom zich begon te verspreiden, kwamen de zendelingen in contact met de verschillende heidense praktijken, die niet gemakkelijk overboord werden gezet. Ook deze kinderdoop, die redelijk veel leek op de christelijke doop (wedergeboren), was een van deze praktijken die met een christelijk sausje werden overgenomen. Temeer omdat kinderdoop al vanaf het begin bij christenen een bekend fenomeen was.
Deze vraag wordt steeds vaker gesteld met meestal allerlei verschillende achtergronden.
Een van de argumenten om zich te laten herdopen is dat de doop dient om de zonden weg te wassen. Echter ook na de doop blijft men zondigen, dus is volgens deze argumentatie herdopen noodzakelijk. In Romeinen 6:4 staat "Wij zijn dan met Hem begraven, door den doop in den dood, opdat, gelijkerwijs Christus uit de doden opgewekt is tot de heerlijkheid des Vaders, alzo ook wij in nieuwigheid des levens wandelen zouden". Christus is voor al onze zonden eenmaal gestorven voor al onze zonden, om die reden is het niet noodzakelijk om zich bij de geringste misstap zich te laten herdopen.
Anderen hebben als argument dat zij niet in de Naam van Christus zijn gedoopt. Als voorbeelden kunnen zij dan Handelingen 19:3 aanhalen waar staat dat Efeziërs gedoopt door Johannes later herdoopt werden door Paulus in de Naam van Christus. Een ander voorbeeld zijn de Paulinianisten en Cataphrygiërs welke door de kerkvaders herdoopt werden naar aanleiding van hun besluit te Nicaea (Can. xix). Een argument op het eerste is Joh 1:33, Mat 3:11 waar geschreven staat "maar Die mij gezonden heeft , om te dopen met water, Die heeft mij gezegd: Op welken gij den Geest zult zien nederdalen, en op Hem blijven Deze is het, Die met de Heiligen Geest doopt". En dat is ook de reden waarom Paulus de Efeziërs herdoopt: "Johannes heeft wel gedoopt den doop der bekering,zeggende tot het volk, dat zij zouden geloven in Dengene, Die na hem kwam, dat is, in Christus Jezus." (Hand. 19:4) Er werd hier voorwaardelijk gedoopt. In het geval van het tweede argument, was het zo dat de genoemde sekten niet geloofden in Jezus Christus als Gods Zoon en er dus geen christelijke en of Bijbelse grondslag was voor de doop, en om die reden het noodzakelijk was tot herdoop in de Naam van Jezus Christus.
In Eleusis bij Corinthe werd de doop voor de doden in de zee beoefend om een goed hiernamaals te garanderen. Paulus maakt hier mogelijk gewag van (1 Cor. 15:29).
→ Hoofdonderwerp Proselieten / Jodendom
Als heidenen tot het Jodendom overgaan is het de gewoonte dat ze zichzelf onderdompelen in een mikveh.
Aangemaakt 6 april 2004, laatst gewijzigd 17 maart 2017
     |
Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!