Aantekeningen bij de Bijbel
Vragen, overdenkingen en achtergronden over de Bijbel,
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
Een acrostichon (van het Griekse ἄκρος ákros "vooruitstekend" en στίχος stíchos "regel") is een gedicht waarvan de eerste letters van de opeenvolgende regels of strofen een naam of zinsnede vormen (WNT, lemma acrostichon). Een soortgelijke vorm van eindrijm bestaat ook en wordt → telestichon genoemd, waarbij de laatste letters van een zin of strofe een woord vormen.
In de Bijbel vinden we verschillende vormen van dichtvorm, één die vooral in de Psalmen wordt gebruikt is het acrostichon. Een acrostichon (ook wel naamdicht of lettervers) is een gedicht waarvan bepaalde, meestal de eerste, letters van iedere regel of strofe achter elkaar gelezen zelf ook een woord of zin vormen.
Helaas is deze dichtvorm in veel vertalingen verdwenen, een grote uitzondering is de Naardense Bijbel, die getracht heeft dit te behouden door vervangende Nederlandse woorden te vinden. Soms komt dit wat krampachtig over, maar geeft wel een goede indruk van de Hebreeuwse dichtkunst. De Statenvertalers zaten met het zelfde probleem en kozen er voor om (in schuine letters) de Hebreeuwse letters te schrijven, helaas hebben ze dit niet overal gedaan (bv. Nahum 1).
Deze dichtkunst is onder meer toegepast in de Psalmen (Psalm 9; 10;; 25; 34; 37; 111; 112; 119; 145), in de onderwijzing van Lemuël (Spr. 31:10-31), in de eerste vier gedichten in Klaagliederen (Klaagl. 1; 2; 3; 4) en tot slot in het eerste hoofdstuk van Nahum.
In sommige Psalmen zien we dat er letters worden overgeslagen, voorbeelden zijn Psalm 145 waar de נ nun afwezig is, Psalm 34 (de ו waw), Psalm 25 (de כ kaf, terwijl de ו waw dubieus is), en Psalm 9-10 waar we verschillende letters missen.
Het bekendste voorbeeld uit de Nederlandse literatuur is de tekst van het Nederlandse volkslied, het Wilhelmus, waarvan de eerste letters van de originele coupletten samen de naam 'Willem van Nassov' vormen (Tegenwoordig is dat 'Willem van Nazzov').
Een ander voorbeeld vormt waarschijnlijk de laatste regels in het middeleeuwse verhaal 'Van den vos Reynaerde' waarbij de eerste letters van de regels achter elkaar gelezen dan de tekst bi Willeme 'door Willem' vormden. Latere kopiisten zagen dit acrostichon over het hoofd, en brachten kleine wijzigingen aan in de tekst die het minder goed zichtbaar maakten (Project Laurens Jz Coster, Van den Vos Reynaerde, Zevende deel).
| Mogelijk oorspronkelijke tekst | Overgeleverde tekst |
| Bi Gode, ic dart u wel raden!' Isingrijn sprac toten beere: 'Wat sechdire toe, Brune heere?' 'Ic ligghe in den rijseren Lievre dan hier in den yseren. Laet ons toten coninc gaen Ende sinen pays daer ontfaen.' Met Fyrapeel datsi ginghen Ende maecten pays van allen dinghen. |
Bi Gode, ic dart u wel raden!' Isingrijn sprac toten beere: Wat sechdire toe, Brune heere?' Brune sprac: 'Ic hebbe lievere in de rijsere Dan hier te ligghene int ysere. Laet ons toten coninc gaen Ende sinen pays daer ontfaen.' Met Fyrapeel datsi ghinghen Ende maecten pays van allen dinghen. |
Een ander overbekend voorbeeld is het Ichthus symbool, waarbij iedere letter in het woord ἰχθύς G2486 een afkorting is voor een ander woord. Die woorden tezamen vormen de zin (vertaald): Jezus Christus, Gods Zoon, Redder.
| Letter | Grieks | Betekenis | |
| I | Ἰησοῦς | Jezus | |
| Χ | Χριστός | Christus | |
| Θ | Θεοῦ | Gods | |
| Υ | Υἱός | Zoon | |
| Σ | Σωτήρ | Redder |
Ook de eerste vijf coupletten van het Hebreeuwse loflied Maoz Tzur welke tijdens Chanoeka wordt gezongen is een bekend voorbeeld.
Aangemaakt 7 augustus 2018
     |
Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!
