Aantekeningen bij de Bijbel: Oude van dagen

Oude van dagen

עַתִּיק ^H6268 "oud",

Zie ook: Beeldbank, Godsnaam,

Oude van dagen (Aramees וְעַתִּ֥יק יֹומִ֖ין of עַתִּיק֙ יֹֽומַיָּ֔א, Grieks παλαιὸς ἡμερῶν), een Aramese beschrijving of titel voor God.

Inhoud

Bijbel

De titel Oude van dagen komt alleen voor in het Bijbelboek Daniël (Dan. 7:9, 13, 22 †), waar – tijdens een Goddelijke raadsvergadering – de titel wordt gebruikt als contrast tussen de ware God en de אֱלֹהִ֣ים חֲדָשִׁ֔ים "nieuwe goden" (= de afgoden; Deut. 32:17; Richt. 5:8) te benadrukken.

Een soortgelijke beschrijving in Daniel 7:9 van de Oude van dagen komen we ook tegen in Openbaring 1:14 en 19:11-12, echter hier betreft het de Zoon des mensen en waaruit dan zou blijken dat God en Jezus Christus dezelfde zijn.

Terminologie

De benaming וְעַתִּ֥יק יֹומִ֖ין "oud van dagen" (Dan. 7:9 †) en עַתִּיק֙ יֹֽומַיָּ֔א "oud van de dagen" (Dan. 7:13, 22 †) heeft de betekenis van "bejaarde" (Dalman, p, 238; Jewish Encyclopedia, lemma Ancient of Days) of "hoogbedaagde" (Naardense Bijbel). Als het "de oude van dagen" betekende dan zou er עַתִּיקָא דְיוֹמַיָּא hebben gestaan (Dalman, p, 238). Aan deze benaming is de titel "hoofd van de dagen" in 1 Henoch 46.1 ontleend (cf. 1 Henoch 71.10).

Het is niet bekend of de Nederlandse uitdrukking "oud(e) van dagen" voor een bejaarde van de Bijbel is ontleend of van deze tekst. Sommigen denken dat het is afgeleid van "omdat zij ouder van dagen waren dan hij" (Job 32:4) of van de Bijbelse uitdrukking "oud en der dagen zat" (Gen. 25:8; 35:29; 1 Kron. 23:1; 29:28; 2 Kron. 24:15; Job 42:17; EtymologieBank.nl, lemma dag).

Jodendom

Zoals door Pseudo-Saadia en andere Joodse commentatoren wordt gezegd, wordt God door de rabbijnen vaak afgeschilderd als de eerbiedwaardige wijze (זָקֵן ^H2204) bekleed met gerechtelijk gezag, waarvan de strengheid wordt getemperd door zachtaardigheid van oordeel.

In de mystieke Merkava tekst Re'uyot Yehezkel "visioenen van Ezechiël" (4^de-5^de eeuw n.C.) wordt de Oude van Dagen geïdentificeerd met de engel Metatron (cf. 3 Henoch). Terwijl in het kabbalistische werk Zohar (13^de eeuw n.C.) de Oude van Dagen de manifestatie is van de Schepper binnen de schepping (Idra Rabba, Zohar 3:136b).

Christendom

In de westerse kerken wordt de Oude van Dagen meestal als titel of omschrijving gezien voor God. Zo lezen we bij Thomas Aquinas "Verder staat er geschreven (Dan. 7:9): 'De Oude van dagen zat'; en verder (Dan 7:10), 'het oordeel zat, en de boeken werden geopend'. Maar de Oude van dagen wordt als de Vader beschouwd, omdat, zoals Hilary zegt (De Trin. Ii): 'Eeuwigheid is in de Vader'. Daarom moet de rechterlijke macht eerder aan de Vader worden toegeschreven dan aan Christus" (T. Aquinas, Summa Theologiae 3.59.1). Ook bij de meeste andere kerkvaders wordt ervanuit gegaan dat het God is (Justin Martyr, Dialogue with Trypho XXXI; Clemens, Pædagogus II.11, III.3).

Dit komt onder andere naar voren in het lied "Ancient of Days" van Ron Kenoly (Opwekking 454, waar het is vertaald met "eeuwige God") en "Immortal, Invisible, God Only Wise" van Walter Chalmers Smith:

Immortal, invisible, God only wise,
In light inaccessible hid from our eyes,
Most blessèd, most glorious, the Ancient of Days,
Almighty, victorious, thy great Name we praise.

In de Oosters-orthodoxe theologie wordt daarentegen de Oude van Dagen meestal geïdentificeerd met God de Zoon, Jezus. Dit komt naar voren in veel hymnen en patristische homilieën over de geboorte van Christus:

But what can I say? For the wonder astounds me. The Ancient of Days Who sits upon a high and exalted throne is laid in a manger. (St. John Chrysostom, Homily on the Saviour’s Birth)
The Ancient of Days became an infant. (St. Athanasius, Homily on the Birth of Christ)
Let the earth bow down, let every tongue sing, chant, and glorify the Child God, forty-day old and pre-eternal, the small Child and Ancient of Days, the suckling Child and Creator of the ages. (St. Cyril of Jerusalem, Homily on the Presentation of the Lord)
The Ancient of Days, Who of old gave the Law to Moses on Sinai, today is seen as an Infant… (Liti of Vespers, Presentation of the Lord)
The Ancient of Days becomes an Infant for me… (Matins, Kathisma)
The Ancient of Days, O all-holy One, descended in your blessed womb as rain upon the fleece, and the Lover of Man appeared as a new Adam. (Theotokion, 5th Ode, Matins, St. Polycarp of Smyrna, Feb. 23)
You have borne incomprehensibly the Ancient of Days as a new Child Who showed us new paths of virtue upon the earth… (Theotokion, 1st Ode of Friday Matins in the 5th tone)
You have borne the Ancient of Days as a new Child unto us… (Theotokion, 8th Ode of Tues. Matins in the 6th tone)
You have surpassed the laws of nature, O pure Daughter, in bringing a new Child upon the earth Who is both the Lawgiver and the Ancient of Days… (Theotokion, 8th Ode, Matins, 5th Sunday of Lent)
The just Symeon received into his aged arms the Ancient of Days under the form of infancy, and, therefore, blessed God saying, Now let your servant depart in peace… (St. Methodius of Olympus, P.G.18, 3658)

Ook in de oosters-orthodoxe iconografie zien we vanaf de 6^de eeuw dat Jezus vaak wordt afgebeeld als een oude man om symbolisch te laten zien dat hij al in alle eeuwigheid heeft bestaan, en soms als een jonge man om hem af te schilderen als geïncarneerd.

Tijdens de Grote Synode van Moskou van de Russisch-Orthodoxe Kerk (1667) werd bepaald dat de Zoon de Oude van dagen is en niet de Vader: "En hoewel de profeet Daniël zegt dat hij de Oude van dagen op een troon zag zitten, moet dit niet worden opgevat als een verwijzing naar de Vader, maar naar de Zoon, die bij zijn wederkomst elke natie bij het vreselijke oordeel zal oordelen" (Wikipedia, lemma Holy Trinity Icon)

Overige sekten en religies

Bij de mormonen is de Oude van Dagen een titel voor Adam (Leer en verbonden, 27.11; Robert L. Millet, The Man Adam).

In de vertaling van A. E. Knoch wordt het weergegeven door "Verplaatser van Dagen" omdat in het Hebreeuws dit woord עַתִּיק ^H6267 "verwijderen, oud" (cf. 1 Kron. 4:22) is afgeleid van עָתַק ^H6275 "bewegen, doorgaan, vooruitgaan" (E. Klein, p. 490) en meent dat het woord daarom de betekenis moet hebben van "bewegen, verplaatsen", maar vergeet dat zowel in het Hebreeuws als Aramees het ook de betekenis van "oud" heeft. Het is dan ook een typisch geval van eigen inlegkunde.

In het boedisme verwijst de term naar Brahma (Kevattha Sutta, Digha Nikaya 11).

Kunst

In de kunst is vooral de boekillustratie van William Blake (1757–1827) in "Europe a Prophecy" (1794) bekend geworden en toont Urizen (= de belichaming van conventionele rede en recht) gehurkt in een cirkelvormig ontwerp met een wolkachtige achtergrond. Zijn uitgestrekte hand houdt een kompas boven de donkere leegte beneden (C.B. Kaiser, p. 329).

Aangemaakt op 5 oktober 2009, laatst bijgewerkt 27 november 2020

Koop nu

Commentaar

Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!