Literatuur
Bijbelteksten

William Tyndale

William Tyndale (ca. 1494 – 6 oktober 1536) was een Engelse geleerde die een leidende figuur werd in de protestantse Reformatie in de jaren voorafgaand aan zijn executie. Hij staat bekend als vertaler van de Bijbel in het Engels, onder invloed van de werken van Erasmus van Rotterdam en Maarten Luther.

Biografie

Tyndale werd rond 1494 geboren in Melksham Court, Stinchcombe, een dorp in de buurt van Dursley, Gloucestershire. De familie Tyndale droeg ook de naam Hychyns (Hitchins), en het was als William Hychyns dat Tyndale werd ingeschreven in Magdalen Hall, Oxford. Tyndale's familie was ergens in de 15^de eeuw naar Gloucestershire verhuisd, waarschijnlijk als gevolg van de Rozenoorlogen (1455-1485). De familie kwam oorspronkelijk uit Northumberland via East Anglia. Tyndale's broer Edward was ontvanger van de landerijen van Lord Berkeley, zoals blijkt uit een brief van bisschop Stokesley van Londen.

Tyndale begon in 1506 aan een Bachelor of Arts graad aan Magdalen Hall (later Hertford College) van de Universiteit van Oxford en ontving zijn B.A. in 1512, in hetzelfde jaar werd hij subdiaken. Hij werd Master of Arts in juli 1515 en werd beschouwd als een man met een deugdzame inborst, die een onberispelijk leven leidde. De M.A. stond hem toe theologie te gaan studeren, maar de officiële cursus omvatte niet de systematische studie van de Schrift. Hij was een begenadigd taalkundige en werd in de loop der jaren naast Engels ook vloeiend in het Frans, Grieks, Hebreeuws, Duits, Italiaans, Latijn en Spaans. Tussen 1517 en 1521 ging hij naar de Universiteit van Cambridge.

In 1524 vertrok Tyndale naar het Europese vasteland, en reisde mogelijk door naar Wittenberg. In de inschrijvingsregisters van de Universiteit van Wittenberg is de naam "Guillelmus Daltici ex Anglia" vermeld, en men neemt aan dat dit een latinisering is van "William Tyndale uit Engeland". Hij begon in deze tijd met de vertaling van het Nieuwe Testament, mogelijk in Wittenberg, en voltooide deze in 1525 met hulp van William Roy.

De vertaling werd in oktober 1526 veroordeeld door bisschop Tunstall, die boekhandelaren waarschuwde en exemplaren in het openbaar liet verbranden. Na de vijandige ontvangst van zijn werk door Tunstall, Wolsey en Thomas More in Engeland, trok Tyndale zich terug in Hamburg en werkte verder. Hij herzag zijn Nieuwe Testament en begon met het vertalen van het Oude Testament en het schrijven van verschillende verhandelingen.

In 1530 schreef hij The Practyse of Prelates, waarin hij zich keerde tegen het voornemen van Hendrik VIII om zijn huwelijk met Catharina van Aragon nietig te verklaren ten gunste van Anne Boleyn, op grond van het feit dat dit niet volgens de wet was en dat het een complot was van kardinaal Wolsey om Hendrik verstrikt te doen raken in de pauselijke hofhouding van paus Clemens VII. De toorn van de koning richtte zich op Tyndale. Henry vroeg keizer Karel V om de schrijver te laten arresteren en terug te sturen naar Engeland onder de voorwaarden van het Verdrag van Cambrai; de keizer antwoordde echter dat er formeel bewijs nodig was voor uitlevering. Tyndale zette zijn zaak uiteen in An Answer unto Sir Thomas More's Dialogue.

Uiteindelijk werd Tyndale door Henry Phillips verraden aan autoriteiten die het Heilige Roomse Rijk vertegenwoordigden. Hij werd in Antwerpen in 1535 in hechtenis genomen en vastgehouden in het kasteel van Vilvoorde (Filford) bij Brussel. Sommigen vermoeden dat Phillips was ingehuurd door bisschop Stokesley om Tyndale's vertrouwen te winnen en hem vervolgens te verraden.

Hij werd berecht op beschuldiging van ketterij in 1536 en schuldig bevonden en veroordeeld tot de brandstapel, ondanks de voorspraak van Thomas Cromwell voor hem. Op 6 oktober 1536 werd Tyndale gewurgd en op de brandstapel gegooid omdat hij de Bijbel in het Engels had vertaald voor de gewone man. Hij werd beschuldigd van ketterij en kreeg de kans om het te herroepen, maar gebruikte zijn laatste woorden om met luide stem te bidden: "Heer, open de ogen van de koning van Engeland!" Binnen vier jaar na zijn dood werden in Engeland op verzoek van de koning verschillende Engelse vertalingen van de Bijbel gepubliceerd, alle gebaseerd op het werk van Tyndale.

Bibliografie

• The New Testament Translation (1525)
• A compendious introduction, prologue or preface into the epistle of Paul to the Romans (1526)
• The parable of the wicked mammon (1527)
• The Obedience of a Christen man, and how Christen rulers ought to govern, wherein also (if thou mark diligently) thou shalt find eyes to perceive the crafty convience of all iugglers (1528)
• The five books of Moses (1530)
• The practice of prelates (1530)
• The exposition of the first epistle of saint John with a prologue before it (1531)
• The prophet Jonah (1531)
• An answer into Sir Thomas More's dialogue (1531)
• The Souper of the Lorde (1533)

Aangemaakt 10 november 2020, laatst bijgewerkt 8 oktober 2021

Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!