Aantekeningen bij de Bijbel
Vragen, overdenkingen en achtergronden over de Bijbel,
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
Antisemitisme (Jodenhaat) is de discriminatie van Joden gebaseerd op hun etniciteit of religie. Het antisemitisme kenmerkt zich door een vijandige houding en vooroordelen jegens Joden.
De eerste vorm van antisemitisme in de Bijbel zien we terug bij de Egyptische farao die zag dat het Joodse volk groeide en een gevaar voor zijn machtspositie kon opleveren (Ex. 1:9ev.). Pas in de geschiedenis van Esther, als Haman pogingen onderneemt om alle Joden uit te moorden, kunnen we spreken van echte antisemitisme. Ook in de Psalmen vinden we dit terug als de oproep wordt gedaan "Komt, en laat ons hen uitroeien, dat zij geen volk meer zijn; dat aan den naam Israëls niet meer gedacht worde" (Ps. 83:5).
De term antisemitisme wordt voor het eerst gebruikt door Moritz Steinschneider (Hebräische Bibliographie. Blätter für neuere und ältere Literatur des Judenthums, vol. III, [1860] nr. 13, blz. 16) als hij tegen de Fransman Ernest Renan ingaat, als die stelt dat de Semieten vanuit gewelddadige en zelfzuchtige instincten hun monotheïstische geloof aanhangen ("Nouvelles considérations sur le caractère général des peuples sémitiques et en particulier sur leur tendance au monothéisme", in: Journal asiatique ou Recueil de Mémoires, d’extraits et de notices relatifs à l’histoire, à la philosophie, aux langues et à la littérature des peuples orientaux, februari-maart 1859, blz. 214-282 en april-mei 1859, blz. 417-450). In 1870-1880 gebruikt Wilhelm Marr de term als eufemisme voor het Duitse Judenhass in zijn werken. Marr was degene die pseudowetenschappelijke raciale component in het debat over de joden in Duitsland introduceerde dat uiteindelijk resulteerde in de Shoa, de genocide, in het nazi-tijdperk.
Tegenwoordig wordt steeds meer de in 2016 uitgegeven definitie van International Holocaust Remembrance Alliance (IHRA) gehanteerd: "Antisemitism is a certain perception of Jews, which may be expressed as hatred toward Jews. Rhetorical and physical manifestations of antisemitism are directed toward Jewish or non-Jewish individuals and/or their property, toward Jewish community institutions and religious facilities" (IHRA, Working Definition of Antisemitism).
Het verkeerd interpreteren van de beruchte tekst uit Mattheus 27:25 "En al het volk, antwoordende, zeide: Zijn bloed [kome] over ons, en over onze kinderen!" heeft gezorgd dat binnen het christendom eeuwenlang het antisemitisme regelmatig de kop opstak. Daarnaast zien we dat binnen veel christelijke denominaties er een Vervangingstheologie aanwezig is waarin de status van het verbondvolk Israël wordt vervangen door de Kerk of een meer specifieke groepering.
Daarnaast zijn binnen het Nederlandse Katholieke en Protestantse christendom tot in de 20ste eeuw regelmatig boeken geschreven onder de filosemitische boodschap (wij koesteren de joden) over jeugdverhalen over jodenbekering (E. Sanders, Levi's eerste kerstfeest).
Een relatief moderne variant van antisemitisme vinden we terug bij charismatische evangelisten als David Sorensen die betogen dat de hedendaagse Joden eigenlijk geen Joden zijn en dat de christenen het ware Israël zijn, een soortgelijke gedachte die we ook bij de Afrikaanse Hebreeërs terugvinden. Daarnaast zijn er groeperingen zoals de Brits Israël beweging en de Efraim beweging die menen dat ze nu ook onderdeel uitmaken van de Joden, of dat zij in de plaats zijn gekomen van de tien verloren stammen. Hierbij komt het regelmatig voor dat tijdens discussies wordt gesteld dat afstammelingen van deze verloren stammen eigenlijk geen Joden zijn.
Zie hoofdartikel → Jodenvervolging
Zo zien we dat Tacitus (~100 n.C.) behoorlijk negatief over de Joden schrijft (Tacitus, Historiae, v.18), welke we moeten bezien in het kader van de Joodse opstanden die net hadden gewoed.
Door de eeuwen heen zijn er perioden geweest dat er vlagen van haat en afkeer jegens Joden optraden. Een van de redenen zou kunnen zijn dat diverse eerste kerkvaders de Joden die geen christenen waren geworden als "blind" beschouwden, daarnaast ontstond het idee dat de Joden Christus hadden gekruisigd en dus "godsmoordenaars" waren. Mede hierdoor werden de Joden in het vroeg christelijke Europa vaak als vreemdelingen beschouwd en mochten vaak bepaalde beroepen niet uitvoeren. Het was deze houding die er voor zorgde dat de Joden regelmatig werden vervolgd. Zo zien we aan het begin van de Eerste Kruistocht (1096) dat in Duitsland Joodse gemeenschappen in verschillende steden werden uitgemoord omdat kruisvaarders (Duitsers en Fransen, Nederlanders en Engelsen) meenden reeds daar de strijd tegen de 'ongelovigen' te moeten beginnen alvorens de "Saracenen" in het Heilige Land te beoorlogen.
Aan de andere kant zien we dat na het ontstaan van de islam de Joden als dhimmi's werden neergezet en door de moslims verschillende pogroms worden gehouden (berucht is de massamoord in Granada, 1066) en in veel door hen veroverde landen de synagoges verwoesten.
Ook bij Martin Luther zien we antisemitische tendensen, waaronder in zijn boek On the Jews and Their Lies.
Een bepaalde vorm van antisemitisme zien we terug in een aantal complottheorieën. In de Middeleeuwen zien we bijvoorbeeld de theorie dat de Joden verantwoordelijk waren voor de Zwarte Dood, een epidemie die toen rondwaarde, door putten te vergiftigen en ritueel het bloed van christenen te consumeren.
Vanaf de 19de eeuw komen er complottheorieën op dat Joden van plan zijn om de wereld te beheersen, ook wel bekend als de 'New World Order'. Een van de geschriften die dan vaak aangehaald worden is “De Protocollen van de wijzen van Zion”.
Ook het ontkennen van de holocaust kan men als een complottheorie beschouwen omdat degenen vaak betogen dat dit is verzonnen om het bestaan van de staat Israël te rechtvaardigen.
Helaas is het antisemitisme niet uitgebannen en viert nog steeds hoogtij in sommige landen, waaronder helaas ook in Nederland. Meestal wordt het door deze personen "antizionisme" genoemd en zou het volgens hen een uiting van ongenoegen over de staat Israël zijn.
Hieronder enkele bekende voorbeelden:
Sinds eind 2017 waren meerdere incidenten bij het Joods restaurant HaCarmel in Amsterdam, waaronder een aanval door een asielzoeker (CIDI, 11/07/2018; Elsevier, 9 mei 2018). Dit had als gevolg dat in maart 2018 het zogeheten Joods Akkoord door de politieke partijen in Amsterdam (op BIJ1 en Denk na) werd ondertekend (JONET, 6 maart 2018; NIW, 9 maart 2018; Volkskrant, 29 maart 2018). Dat dit hard nodig is blijkt uit sommige reacties die, ondanks dat ze 'antisemitisme' afkeuren, toch grote bezwaren zien bij deze ondertekening en het zien als "de vrijheid van meningsuiting willen beknotten" (Het Parool, 16 maart 2018). In totaal werden in 2017 113 incidenten (die van internet niet meegeteld) geregistreerd, waaronder 28 antisemitische bekladdingen en vernielingen (CIDI Monitor Antisemitische Incidenten in Nederland 2017).
In juni 2018 werd een Joods monument bij het station van Hoogezand-Sappemeer beklad met hakenkruizen (CIDI, 10 juni 2018). In februari 2020 werden Joodse graven beklad hakenkruizen en enkele vernield in Dordrecht (NIK, 4 feb. 2020; PZC, 4 feb. 2020). In totaal werden er in 2020 182 incidenten (die van internet niet meegeteld) geregistreerd (CIDI Monitor Antisemitische Incidenten in Nederland 2020), voor een overzicht van de afgelopen jaren zie hieronder bij statistieken.
In 2023 nadat Hamas massaal Israël aanviel en een pogrom onder de Joodse bevolking hield, was er al vrij snel een explosie aan antisemitisme waar te nemen. Waarbij zelfs politieke partijen in de Tweede Kamer met de leus "From the river to the sea, Palestine will be free" opriepen tot genocide van de gehele Joodse bevolking in Israël, ook al werd dit afgezwakt tot een 'geweldoproep' (NOS, 25 okt. 2023), terwijl op straten van de grote Nederlandse steden deze leus werd gescandeerd.
In veel van deze gevallen zijn niet het (bijna) dagelijkse antisemitisme op de Dam in Amsterdam door enkele zeer kleine groeperingen meegerekend. Mensen die hiervan aangifte doen bij de politie of de gemeente Amsterdam worden meestal niet gehoord en in sommige gevallen wordt zelfs geen proces-verbaal opgemaakt of degenen die hiertegen protesteren gesommeerd om te vertrekken.
Antisemitisme komt steeds vaker voor in de kunst, veelal omdat de kunstenaars steeds verder het randje van het toelaatbare opzoeken en de Joden of Israël een makkelijk doelwit zijn en de kunstenaars vaak totaal geen besef meer hebben dat het belachelijk maken van Joden antisemitisme is.
In oktober 2018 vond er door ruimteCAESUUR een vliegeractie plaats in Vlissingen, met op de vliegers allerlei nazistische symbolen, raketten en de vlag van Palestina. Het zou volgens de organisatoren gaan om een "vrolijk politiek statement van protest" af te geven. Dat dit, in de context dat datzelfde jaar vanuit Gaza al maanden lang vliegers met molotovcocktails en brandbommen naar Israël werden losgelaten met als gevolg de grootste ecologische ramp in Israël, is dit evenement absoluut niet een vrolijk politiek statement te noemen, maar een eersteklas voorbeeld van antisemitisme. Om die reden werd dan ook door oa. medewerkers van onze website een open brief naar de burgemeester en wethouders van Vlissingen gestuurd. Het tweede evenement werd op last van het college van Vlissingen afgelast.
In 2019 was er de columnist Dimitri Verhulst die in een column van De Morgen zichzelf spottend ‘een halve Hitler’, een ‘racist’ en een ‘onderschrijver van de Holocaust’ noemt en onder het mom dat hij tegen Israël schrijft de Joden op allerlei manieren belachelijk maakt.
Een ander voorval was in juni - augustus 2019 bij het Stedelijk Museum Kampen, die ook de voormalige synagoge beheert. Vlak bij het opschrift "want Mijn huis zal een bedehuis genoemd worden..." (Jes. 56:7) werden oren van koeien opgehangen als 'kunstproject', welke als 'boodschappers' zouden functioneren. Nadat dit was opgemerkt betreurden de organisatoren het 'misverstand' maar vonden het niet onterend en ondernamen geen actie om de dierrestanten te verwijderen.
In het Belgische Aalst is het de jaarlijkse gewoonte geworden dat tijdens het carnaval allerlei antisemitische uitingen worden getoond. In 2019 werd het 'feest' dan ook verwijderd van de lijst met cultureel erfgoed van de UNESCO (The Guardian, 12 dec. 2019; The New York Times, 14 dec. 2019). In 2020 was het antisemitisme dermate extremistisch dat het American Jewish Committee opriep tot een gerechtelijk onderzoek (AJC, 23 feb. 2020), onder meer omdat de wethouder van het stadje Jodensterren verspreidde, terwijl anderen zich hadden uitgedost als joden die verachtelijke insecten uitbeelden. De burgemeester noemde de kritiek op dit antisemitisme 'wereldvreemd' (HLN, 23 feb. 2020).
Hieronder een overzicht van antisemitische meldingen vanaf 2008 tot heden (CIDI, Monitor Antisemitische Incidenten):
Daar in Nederland het antisemitisme steeds grotere vormen aanneemt is er door CIDI een speciaal meldpunt opgezet.
'Het antisemitisme is weer erg in de mode. Dat heet nu heel zedig 'anti-zionisme'. Weet je wat Professor Jacques Presser vier en twintig jaar geleden tegen me zei: ‘Het nieuwe fascisme zal zichzelf “anti-fascisme” noemen.’ God behoede Israël!'
Reve aan Simon Carmiggelt, 20 oktober 1971. In : De Taal der Liefde, 1972, blz. 139.
"...The whole thing was a “festival of hate and anti-Semitism”, says Hillel Neuer, head of UN Watch. He predicts the Geneva meeting will be just as bad. Its cause is not helped by the fact that it is being organised by the UN’s much-criticised Human Rights Council, with Libya chairing a preparatory panel that includes Iran, Cuba, Russia and Pakistan..."
Aangemaakt 6 september 2005, laatst bijgewerkt 7 november 2023
     |
Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!
